The Economist
Në Tiranën e viteve 1930, siç shkruan Lea Ypi, një akademike shqiptare, në një libër që do të botohet së shpejti, banditët debatonin nëse korrupsioni ishte “shkaku i mjerimit shqiptar apo pasoja më e natyrshme e tij”. Mund ta dëgjoni të njëjtin argument sot në kryeqytetin e Shqipërisë.
Një gjë, megjithatë, ka ndryshuar: për herë të parë në shekullin e shtetësisë së Shqipërisë, një njësi e pavarur kundër korrupsionit po arreston politikanë, zyrtarë dhe kontrabandistë droge, me sa duket pa frikë apo favorizim.
Struktura Speciale Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) filloi punën në vitin 2019. Sondazhet e opinionit tregojnë se 76% e shqiptarëve i besojnë asaj, duke e bërë atë institucionin më të popullarizuar në vend.
Gjithnjë e më shumë elita e Shqipërisë, përfshirë zyrtarë të lartë të Partisë Socialiste në pushtet, po kapen në rrjetën e saj. Edi Rama, kryeministri, nuk është më aq entuziast sa ishte kur ajo arrestonte kryesisht armiqtë e tij.
Në vitin 2023, SPAK e vendosi Sali Berishën, një ish-president që drejton partinë kryesore të opozitës në vend, në arrest shtëpiak. Ai është në gjyq për korrupsion. Vitin e kaluar arrestoi Ilir Metën, një tjetër ish-president dhe tani udhëheqës të opozitës. Edhe ai është akuzuar për korrupsion.
Ish-ministra në qeveritë e zotit Rama janë arrestuar gjithashtu, dhe në shkurt ishte radha e Erion Veliajt, kryetarit të bashkisë socialiste të Tiranës, i konsideruar si një pasardhës i mundshëm i zotit Rama. Të tre i mohojnë akuzat.
Në rolin e saj në luftën kundër krimit të organizuar, njësia ka shënuar suksese të mëdha duke punuar me policinë jashtë vendit. Në mënyrë tipike, një bos shqiptar i drogës mund të operojë nga Dubai. Blerësit e tij në Ekuador dërgojnë në Evropë, ku njerëzit e tij mbikëqyrin shpërndarjen. Ai më pas investon fitimet e tij në ndërtim në Shqipëri, dhe ushtarët e tij blejnë apartamente. Në korrik, SPAK sekuestroi asete nga burra që dyshohet se pastrojnë paratë e drogës nga Zvicra, dhe akuzoi një grup tjetër për përpjekje për të kontrabanduar armë në Britani.
Arrestimet e politikanëve janë më të diskutueshme. Zoti Berishë pretendon se zoti Rama po e persekuton atë, dhe e quan SPAK “kamzhikun e tij”. Por numri në rritje i bashkëpunëtorëve të ngushtë të zotit Rama të akuzuar për korrupsion ka dëmtuar edhe imazhin e tij. Kur u arrestua zoti Veliaj, ishte radha e kryeministrit për të akuzuar SPAK-un për shkelje të të drejtave të njeriut. Kjo i solli atij qortime nga Bashkimi Evropian; një diplomat nga një vend i BE-së i quan akuzat e tij “mashtrime”. Zoti Rama shpejt hoqi dorë nga sulmet e tij.
Z. Rama ka premtuar se Shqipëria do t’i bashkohet BE-së deri në vitin 2030. Një rekord në luftën kundër korrupsionit është një kriter jetësor dhe disa shtete anëtare e vlerësojnë shumë bashkëpunimin e SPAK në luftën kundër bandave të drogës. Edhe pse zoti Rama mund të ketë dashur ta mbështeste zotin Veliaj, ai gjithashtu e kuptoi se sulmi ndaj tij ishte një humbje votash.
Një burim në gjyqësor thotë në mënyrë lakonike se nëse klasat politike të Shqipërisë do të ishin të kënaqura me punën e saj, “do të kishim një problem”.
Z. Veliaj e filloi karrierën e tij si aktivist kundër korrupsionit. Si kryetar bashkie i Tiranës që nga viti 2015, ai ka ndihmuar në transformimin e saj nga një qytet i rrënuar në një qytet tërheqës.
Por SPAK thotë se z. Veliaj dhe gruaja e tij kanë pastruar para nga zhvilluesit nëpërmjet një sistemi që përfshinte donacione për OJQ-të.
Gjashtë muaj pas arrestimit të tij, z. Veliaj mbetet pas hekurave; ai u padit zyrtarisht vetëm më 23 korrik. Kjo është normale në Shqipëri, ku 62% e atyre që janë në burg janë në fakt në paraburgim, një numër shumë më i lartë se kudo tjetër në Evropë.
I paditur së bashku me z. Veliaj është një deputet i Partisë Socialiste i akuzuar për manipulim dëshmitarësh. Më 15 korrik, SPAK paditi gjithashtu një ish-deputet socialist për dyshimin e ndarjes së informacionit policor me një bos krimi në këmbim të ndihmës gjatë zgjedhjeve.
Z. Veliaj, gruaja e tij dhe të dy deputetët i mohojnë të gjithë akuzat e SPAK.
Arbi Veliaj, vëllai i kryetarit të bashkisë, thotë se SPAK është “bërë mashtrues” dhe se po e mban atë në burg mbi baza të rreme.
Arrestimi i tij ka përçarë klasat e zhurmshme të Tiranës. Disa murmurisin me errësirë se SPAK është një rimishërim i Sigurimit, policisë sekrete të epokës komuniste.
Të tjerë janë të kënaqur nga rënia e të fuqishmëve, të cilët mendojnë se kanë vjedhur prej kohësh nga njerëzit e zakonshëm.
Burimi gjyqësor thotë se qëllimi i krijimit të SPAK ishte t’i jepej fund “kulturës së pandëshkueshmërisë” së vendit. Në Shqipëri, kjo do të ishte historia e shekullit.
