Ambasada e Rusisë në Shqipëri njoftoi dje se i ka dërguar një letër Republikës së Shqipërisë, drejtuar konkretisht ministrit të saj të Punëve të Jashtme, lidhur me tensionet në Ukrainë, ku kërkon që vendi ynë të mbajë një qëndrim konkret për këtë çështje. Letra është publikuar në faqen e Ministrisë së Punëve të Jashtme të Federatës së Rusisë dhe ka si adresë të gjitha vendet e NATO-s, të cilat sipas rusëve, duhet të japin qëndrimet e tyre individuale për çështje të sigurisë që lidhen me to. Ndërsa përmend edhe qëndrimet e NATO-s dhe dallimet mes qëndrimeve të shteteve anëtare, Rusia ka kërkuar që përgjigjja të ishte e menjëhershme nga ana e qeverisë shqiptare.
LETRA E PLOTË
Ju e dini mirë se Rusia është seriozisht e shqetësuar për rritjen e tensioneve politikoushtarake në afërsi të kufijve të saj perëndimorë. Me synimin për të shmangur çdo përshkallëzim të mëtejshëm, pala ruse prezantoi më 15 dhjetor 2021 draftet e dy dokumenteve ligjore ndërkombëtare të ndërlidhura – një Traktat midis Federatës Ruse dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës për Garancitë e Sigurisë dhe një Marrëveshje për Masat për të garantuar sigurinë e Federatës Ruse dhe Shteteve Anëtare të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut.
Përgjigjet e SHBA-së dhe NATO-s ndaj propozimeve tona të marra më 26 janar 2022 demonstron dallime serioze në kuptimin e parimit të sigurisë së barabartë dhe të pandarë, që është thelbësor për të gjithë arkitekturën europiane të sigurisë. Ne besojmë se është e nevojshme të sqarohet menjëherë kjo çështje, pasi ajo do të përcaktojë perspektivat për dialogun e ardhshëm. Karta për Sigurinë Europiane e nënshkruar në Samitin e OSBE-së në Stamboll në nëntor 1999 formuloi të drejtat dhe detyrimet kryesore të shteteve pjesëmarrëse të OSBE-së në lidhje me pandashmërinë e sigurisë. Ajo nënvizoi të drejtën e çdo shteti pjesëmarrës për të qenë i lirë për të zgjedhur ose ndryshuar marrëveshjet e tij të sigurisë, duke përfshirë traktatet e aleancave, ndërsa ato zhvillohen, si dhe të drejtën e çdo shteti për neutralitet.
I njëjti paragraf i Kartës i kushtëzon drejtpërdrejt këto të drejta me detyrimin e secilit shtet për të mos forcuar sigurinë e tij në kurriz të sigurisë së shteteve të tjera. Ajo thotë më tej se asnjë shtet, grup shtetesh apo organizatë nuk mund të ketë ndonjë përgjegjësi kryesore për ruajtjen e paqes dhe stabilitetit në zonën e OSBE-së, ose nuk mund të konsiderojë ndonjë pjesë të zonës së OSBE-së si sferën e tij të ndikimit. Në Samitin e OSBE-së në Astana në dhjetor 2010, liderët e kombeve tona miratuan një deklaratë që rikonfirmoi këtë paketë gjithëpërfshirëse të detyrimeve të ndërlidhura. Megjithatë, vendet perëndimore vazhdojnë të nxjerrin prej saj vetëm ato elemente që u përshtaten atyre, dhe konkretisht, të drejtën e shteteve për të qenë të lirë të zgjedhin aleancat për të garantuar ekskluzivisht sigurinë e tyre.
Fjalët “sikurse evoluojnë” janë hequr me turp, sepse kjo dispozitë ishte gjithashtu një pjesë integrale e të kuptuarit të “sigurisë së pandashme”, dhe veçanërisht në kuptimin që aleancat ushtarake duhet të braktisin funksionin e tyre fillestar parandalues dhe të integrohen në arkitekturën mbareuropiane, bazuar kjo në qasje kolektive, e jo si grupe të ngushta. Parimi i sigurisë së pandashme interpretohet në mënyrë selektive si një justifikim për kursin e vazhdueshëm drejt zgjerimit të papërgjegjshëm të NATO-s. Është e ditur tashmë se përfaqësuesit perëndimorë, ndërsa shprehin gatishmërinë e tyre për t’u angazhuar në dialog për arkitekturën e sigurisë europiane, qëllimisht shmangin referencën në Kartën për Sigurinë Europiane dhe Deklarata e Astanës në komentet e tyre. Ata përmendin vetëm dokumentet e mëparshme të OSBE-së, veçanërisht Kartën e Parisit të vitit 1990 për një Europë të Re që nuk përmban detyrimin gjithnjë e më të ‘papërshtatshëm’ për të mos forcuar sigurinë e vet në kurriz të sigurisë së shteteve të tjera.
Kryeqytetet perëndimore gjithashtu përpiqen të injorojnë një dokument kyç të OSBE-së, Kodin e Sjelljes mbi Aspektet Politiko-Ushtarake të Sigurisë të vitit 1994, i cili thotë qartë se: Shtetet do të zgjedhin marrëveshjet e tyre të sigurisë, duke përfshirë anëtarësimin në aleanca, ‘duke pasur parasysh shqetësimet legjitime të sigurisë së shteteve të tjera’. Nuk do të funksionojë në këtë mënyrë. Vetë thelbi i marrëveshjeve për sigurinë e pandashme është se ose ka siguri për të gjithë, ose nuk ka siguri për askënd. Karta e Stambollit parashikon që çdo shtet pjesëmarrës i OSBE-së ka të drejtë të barabartë për sigurinë, dhe jo vetëm vendet e NATO-s, që e interpretojnë këtë të drejtë si një privilegj të jashtëzakonshëm të anëtarësimit në klubin ‘ekskluziv’ të Atlantikut të Veriut.
Nuk do të komentoj udhëzimet dhe veprimet e tjera të NATO-s që pasqyrojnë aspiratën e bllokut ‘mbrojtës’ për supremaci ushtarake dhe përdorimin e forcës, duke anashkaluar prerogativat e Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Mjafton të thuhet se veprime të tilla bien ndesh me detyrimet themelore europiane, duke përfshirë angazhimet sipas dokumenteve të sipërpërmendura për të mbajtur vetëm aftësi të tilla ushtarake që janë në përpjesëtim me nevojat individuale ose kolektive të sigurisë, duke marrë parasysh detyrimet sipas ligjit ndërkombëtar, si dhe interesat legjitimë të sigurisë së shteteve të tjera. Duke diskutuar situatën aktuale në Europë, kolegët tanë nga Shtetet e Bashkuara, NATO dhe Bashkimi Europian bëjnë thirrje të vazhdueshme për “mospërshkallëzim” dhe i bëjnë thirrje Rusisë që “të zgjedhë rrugën e diplomacisë”.
Duam të kujtojmë: ne kemi ecur në atë rrugë për dekada. Pikat kryesore, si dokumentet e samiteve të Stambollit dhe Astanës, janë pikërisht rezultat i drejtpërdrejtë i diplomacisë. Vetë fakti që Perëndimi tani përpiqet të rishikojë në dobi të tij këto arritje diplomatike të liderëve të të gjitha vendeve të OSBE-së, ngre shqetësim serioz. Situata kërkon një sqarim të sinqertë të pozicioneve. Ne duam të marrim një përgjigje të qartë për pyetjen se si partnerët tanë e kuptojnë detyrimin e tyre për të mos forcuar sigurinë e tyre në kurriz të sigurisë së shteteve të tjera, në bazë të përkushtimit ndaj parimit të sigurisë së pandashme. Sa synon konkretisht qeveria juaj ta përmbushë këtë detyrim në aspektin praktik në rrethanat aktuale?
Nëse e refuzoni këtë detyrim, ju kërkojmë ta shprehni qartë këtë. Pa pasur qartësi të plotë për këtë çështje kyçe që lidhet me ndërlidhjen e të drejtave dhe detyrimeve të miratuara në nivelin më të lartë, është e pamundur të sigurohet ekuilibri i interesave të mishëruara në instrumentet e samiteve të Stambollit dhe Astanës. Përgjigja juaj do të ndihmojë për të kuptuar më mirë shkallën e aftësisë së partnerëve tanë për të qëndruar besnikë ndaj angazhimeve të tyre, si dhe perspektivat për përparim të përbashkët drejt uljes së tensioneve dhe forcimit të sigurisë europiane. Ne presim përgjigjen tuaj të menjëhershme. Nuk duhet të zgjasë shumë, pasi çështja është të sqarohet mirëkuptimi mbi bazën e të cilit Presidenti/Kryeministri juaj nënshkroi detyrimet përkatëse. Gjithashtu, presim që përgjigjja ndaj kësaj letre të jepet në cilësi kombëtare, pasi angazhimet e sipërpërmendura janë marrë nga secili prej shteteve tona individualisht, dhe jo brenda ndonjë blloku apo në emër të tij.
