Nga Maja Luca
Çështja e dhunës dhe abuzimit të grave në Shqipëri është një çështje komplekse dhe thellësisht shqetësuese. Ky është një problem që prek një pjesë të madhe të grave në vend dhe ka pasur një ndikim shumë të keq në jetën e tyre. Është një çështje që nuk është vetëm shkatërruese për viktimat, por është lejuar të vazhdojë për shumë kohë.
Qeveria shqiptare ka qenë e ngadaltë në adresimin e kësaj çështje dhe nuk ka marrë hapa adekuat për të mbrojtur gratë e Shqipërisë nga këto abuzime. Kjo ka çuar në një kulturë të pafajësisë, ku autorët e dhunës dhe abuzimit shpesh shkojnë pa ndëshkuar. Ky është një gjendje e pa pranueshme dhe kërkon vëmendje urgjente nga autoritetet.
Ky artikull do të përqendrohet në shkaqet e kësaj krize dhe do të eksplorojë masat që qeveria shqiptare duhet të marrë në mënyrë që të sigurojë sigurinë e grave dhe vajzave në vend. Do të shohë gjithashtu rolin që komuniteti ndërkombëtar mund të luajë në ndihmën për adresimin e kësaj çështje, si dhe se si individët mund të ndihmojnë për të mbështetur viktimat e dhunës dhe abuzimit në Shqipëri.
Gjithashtu, ky artikull do të diskutojë efektet afatgjata të dhunës dhe abuzimit, dhe nevojën për strategji parandaluese më të mira për të siguruar që kultura e pafajësisë që ekziston aktualisht në Shqipëri të eliminohet. Do të sigurojë gjithashtu një platformë për të ndarë historitë e mbijetuesve dhe për të rritur vetëdijesimin për çështjen e dhunës dhe abuzimit të grave në Shqipëri.
Dhuna seksuale në shkolla në Shqipëri është poashtu një çështje shqetësuese, pasi tregon për prevalencën e dhunës seksuale në mes të të rinjve në vend. Shkollat janë një vend ku nxënësit duhet të ndjehen të sigurt, por, në mënyrë të keqe, viktimat e dhunës seksuale në shkolla shpesh nuk mbështeten apo nuk dëgjohen. Viktimat mund të kenë frikë të dalin në pah nga frika e hakmarrjes nga sulmuesit e tyre, ose frika e turpit dhe izolimit nga komunitetet e tyre.
Përveç kësaj, mungesa e mbrojtjes ligjore për viktimat e dhunës seksuale në shkolla i lë ato të ekspozuara ndaj abuzimit dhe shfrytëzimit të mëtejshëm. Kultura e heshtjes dhe e stigmës në lidhje me çështjen e dhunës seksuale në shkolla mund të bëjë që të jetë e vështirë për viktimat të kërkojnë drejtësi dhe të rikthejnë një kulturë të përgjegjshmërisë. Viktimat mund të mos ndjehen të sigurtë ose të mbështetura në komunitetet e tyre dhe mund të kenë frikë të dalin përpara dhe të raportojnë krimin.
Përveç kësaj, mungesa e qasjes në shërbime dhe mbështetje për të ndihmuar viktimat të rikuperojnë nga trauma e përvojës mund të jetë një pengesë kryesore. Kjo mungesë e qasjes në burimet dhe drejtësisë do të thotë që shumë viktimat e dhunës seksuale në shkolla vuajnë në heshtje. Për më tepër, mungesa e mbrojtjes ligjore për viktimat e dhunës seksuale në shkolla kontribuon në një kulturë të barazisë dhe diskriminimit kundër grave në Shqipëri. Fushatat e edukimit dhe ndërgjegjësimit që fokusohen në çështjen e dhunës seksuale dhe të drejtat ligjore të viktimave janë thelbësore për të luftuar çështjen e dhunës seksuale në shkolla.
Përveç kësaj, është e rëndësishme të sigurohet që viktimat kanë qasje në burimet dhe mbështetjen e nevojshme për t’u ndihmuar të rikuperojnë nga përvojat e tyre. Vetëm në atë kohë Shqipëria do të jetë në gjendje të krijojë një shoqëri të sigurtë dhe të drejtë për të gjithë.
Shqipëria ka një histori të gjatë me qëndrime patriarkale dhe dhunë bazuar në gjininë, që ka çuar në pranimin e dhunës kundër grave si pjesë normale të jetës. Ky reflektohet në ligjet dhe rregulloret e vendit, të cilat nuk ofrojnë mbrojtje të adekuat për gratë. Për shembull, Kodi Penal shqiptar nuk e njeh dhunën martesore si një krim, dhe ka pak ligje në vend për të mbrojtur viktimat e dhe ka pak ligje në fuqi për të mbrojtur viktimat e dhunës në shtëpi. Kjo mungesë e mbrojtjes ligjore bën që gratë të vështirësohen në kërkesën e ndihmës dhe drejtësisë kur janë viktima të abuzimit.
Sipas një anketimi të vitit 2019 nga Instituti Evropian për Barazinë Gjinore, 32.7% e grave shqiptare kanë përjetuar dhunë fizike dhe / ose seksuale që nga mosha 15 vjeçe, krahasuar me 29.2% në të gjithë Bashkimin Evropian. Shkalla e dhunës ndaj grave është shumë më e lartë në zonat rurale, me 41.4% të grave që përjetojnë dhunë krahasuar me 32.7% në përgjithësi.
Vetëm një artikull në ligjin penal shqiptar adreson qartë dhunën në shtëpi dhe është i pamjaftueshëm në qasjen e tij. Goditja ose baterizimi i një anëtari të familjes dënohet me gjobë dhe deri në tre vjet burg sipas Nenit 130 a të Kodi Penal shqiptar. Ky artikull nuk përmend asgjë për dhunën martesore, as nuk parashikon mbështetje mjekësore për viktimat.
Përveç kësaj, dënimi për autorët e dhunës në shtëpi është i pamjaftueshëm dhe nuk i mbron mjaftueshëm viktimat. Për shembull, nëse një kriminel gjykohet fajtor për baterizim të rëndë të një anëtari të familjes, koha maksimale e dënimit është vetëm tre vite burg, e cila është një denim krahasueshëm modest. Si rezultat, kriminelët mund të mos ndëshkohen mjaftueshëm, duke lënë viktimat e ekspozuara ndaj dhunës së përsëritur.
Gjithashtu, Kodi Penal shqiptar nuk e njeh idenë e dhunës martesore, që do të thotë se viktimat e dhunës martesore nuk mund të kërkojnë mbrojtje dhe drejtësi ligjore. Lobi i Grave shqiptare ka kërkuar gjatë një kohë të gjatë përfshirjen e dhunës martesore në Kodiun Penal, por përpjekjet e tyre kanë qenë të dështuara.
Qeveria e Shqipërisë ka ndërmarrë hapa për të adresuar çështjen e dhunës ndaj grave, Por duhet bërë më shumë. Ka nevojë për ngritjen e ndërgjegjësimit dhe arsimimit rreth kësaj çështjeje për të ndihmuar grate shqiptare të kuptojnë të drejtat e tyre dhe të dinë si të kërkojnë ndihmë.
Gjithashtu ka nevojë për një fokus më të madh në parandalim, si dhe një qasje më të gjerë në shërbimet për viktima të rrahjeve dhe abuzimit seksual. Prevalenca e dhunës seksuale dhe abuzimit ndaj grave në Shqipëri është një çështje shumë serioze që duhet të adresohet.
Qeveria duhet të marrë një qëndrim më të fortë në lidhje me këtë çështje dhe të sigurojë që ligjet dhe rregulloret e vendosura të mbrojnë të drejtat e grave. Gjithashtu ka nevojë për një ngritje të ndërgjegjësimit dhe arsimimit rreth kësaj çështjeje. Vetëm duke bërë këtë, Shqipëria mund të bëjë përparim në terma të barazisë gjinore dhe të sigurojë sigurinë e të gjithë qytetarëve të saj.
Mentaliteti i krijuar nga Kanuni i Lekë Dukagjinit ka pasur një ndikim të rëndësishëm në abuzimin e grave në Shqipëri. Ky kod tradicional i ligjit jep prioritet autoritetit mashkullor dhe shpesh injoron të drejtat e grave. Siç thashë më sipër, gratë shihen si nënshtruese ndaj meshkujve dhe nuk iu jepen të njëjtat të drejta ligjore si bashkëshortëve të tyre mashkullorë. Kjo pabarazi shpesh i lë gratë pa fuqi dhe kontribuon më tej në prevalencën e abuzimit të grave në Shqipëri.
Kanuni i Lekë Dukagjinit është një set ligjesh tradicionale shqiptare që daton në shekullin e 15. Kanuni u shkrua nga Lekë Dukagjini dhe ishte i destinuar fillimisht për të rregulluar marrëdhëniet midis anëtarëve të fisit Gheg, por u pranua më vonë si kod i ligjit për të gjithë shqiptarët.
Kanuni bazohet në parime të besnikërisë fisnore, nderit dhe hakmarrjes, dhe akoma përdoret në disa pjesë të Shqipërisë sot. Ai mbulon një gamë të gjerë temash, duke përfshirë martesën, trashëgiminë, gjakmarrjen dhe procedurat ligjore. Kanuni është një pjesë e rëndësishme e kulturës shqiptare dhe shihet si një simbol i pavarësisë dhe autonomisë së vendit.
Kanuni është një pjesë e rëndësishme e kulturës shqiptare, pasi ofron një bazë për ligjet dhe zakonet e vendit. Ai shihet si një simbol i pavarësisë dhe autonomisë së vendit dhe akoma përdoret në disa pjesë të vendit. Ai gjithashtu shihet si një burim krenarie për shqiptarët, pasi tregon kulturën dhe historinë unike dhe të pasur të vendit. Kanuni akoma studohet dhe respektohet nga shumë shqiptarë sot dhe shihet si një burim udhëzimi dhe frymëzimi nga shumë prej tyre.
Pavarësisht faktit që në Shqipëri është ngritur një qeveri me rregulla dhe ligje, Kanuni i Lek Dugagjinit ende ushtron autoritet të konsiderueshëm mbi popullin shqiptar. Në të kaluarën, shqiptarët e trajtonin kanunin si një set të shenjtë normash në të cilat ata qëndronin, dhe ky set rregullash është transferuar nëpër breza të shqiptarëve. Kjo ka rezultuar në një mentalitet që përfshin çdo shqiptar. Njerëzit ende janë të kapur me të njëjtin mentalitet dhe set rregullash si në shekullin e 15-të, por koha ka kaluar dhe kjo nuk është justifikim për trajtimin e grave në Shqipëri.
Në Kanunin e Lekë Dukagjinit, gratë përfaqësohen kryesisht si nënshtruese ndaj burrave, të pritshme për t’u bindur burrave dhe të afërm burrave. Gratë nuk kishin leje të ishin pronare të pasurive dhe nuk kishin fjalë në çështjet publike. Vlera e tyre shpesh matet në terma të pasurisë që ato sjellin në një martesë, dhe pritej që ato të ishin të besueshme ndaj burrave të tyre.
Martesa u shihte si një mënyrë për të forcuar lidhjet familjare dhe aleancat midis klanëve, më shumë se sa një bashkim midis dy individeve. Gratë shiheshin si burimi i nderit dhe turpit për familjet e tyre, dhe mund të ndëshkohej për çdo veprim të gabuar. Gratë pritej të mbeteshin virgjëresha deri në martesë dhe nuk lejohej të martoheshin përsëri nëse burrat e tyre vdisnin. Gratë kishin shumë pak të drejta ligjore dhe nuk ishin të lejuara të paraqiteshin në gjykatë ose t’i dëshmonin në procedurat ligjore. Gratë gjithashtu pritej të ishin të besueshme ndaj familjes së tyre, edhe nëse ishin trajtuar keq.
Mentaliteti i krijuar nga Kanuni i Lekë Dukagjinit ka pasur një ndikim të rëndësishëm në abuzimin e grave në Shqipëri. Ky kod tradicional i ligjit jep prioritet autoritetit mashkullor dhe shpesh injoron të drejtat e grave. Ky mentalitet, siç është treguar më lart, transferohet në breza të rinj, që çon në raste të dhunës seksuale në shkolla, që është një problem në rritje.
Kultura e heshtjes dhe stigmatizimit që rrethon çështjen e abuzimit të grave në Shqipëri mund të atribuohet edhe mentalitetit që ka krijuar Kanuni. Viktimat mund të ndjejnë se nuk janë të sigurta ose të mbështetura në komunitetin e tyre dhe mund të jenë shumë të frikësuar për të dalë përpara dhe të raportojnë përvojat e tyre. Për më tepër, mungesa e mbrojtjes ligjore për viktimat e abuzimit i lë ato të ndjehen të rrezikuara për më shumë abuzim dhe eksploatim. Kjo kulturë e impunitetit dhe mungesa e qasjes në burime dhe drejtësi çon në shumë viktima të abuzimit në Shqipëri të vuajnë në heshtje.
Është kështu shumë e rëndësishme të rrisim vetëdijesimin për çështjen e grave të abuzuara në Shqipëri në mënyrë që të promovojmë një shoqëri më të drejtë dhe të sigurt për të gjithë. Fushatat e edukimit dhe vetëdijësimit që fokusohen në çështjen e dhunës bazuar në gjininë dhe të drejtat ligjore të viktimave janë të nevojshme për të luftuar çështjen e abuzimit të grave në Shqipëri.
Këto fushata në shkollë janë mënyra e vetme për brezin e ri të mësojë mënyrën e duhur të jetës dhe për të integruar Shqipërinë në një mënyrë të re të jetesës. Për më tepër, është e rëndësishme të sigurojmë që viktimat kanë qasje në burimet dhe mbështetjen e nevojshme për t’i ndihmuar ata të rimarrin nga përvojat e tyre. Vetëm në këtë mënyrë, Shqipëria do të jetë në gjendje të krijojë një shoqëri të sigurtë dhe të drejtë për të gjithë.
Një shembull i abuzimit në Shqipëri është rasti i Saranda Cakollit, 18-vjeçare, e cila u dhunua dhe u vra në vitin 2016. Saranda po shkonte në shtëpi nga shkolla kur u rrëmbye nga një grup burrash, të cilët pastaj e morën në një vend të largët dhe e dhunuan. Trupi i saj u hodh pastaj në një kanal ku u zbulua nga një kalimtar. Autorët më pas u gjykuan fajtorë për dhunë dhe vrasje dhe u dënuan me burgim të përjetshëm. Rasti i Sarandës nënvizon shfaqjen e dhunës seksuale kundër grave në Shqipëri. Fatkeqësisht, shumë viktima të dhunës dhe format e tjera të abuzimit në Shqipëri nuk janë të mbështetura apo dëgjuara.
Viktimat mund të kenë frikë të dalin në pah për shkak të hakmarrjes nga sulmuesit e tyre ose frikës së poshtërimit dhe izolimit nga komunitetet e tyre. Përveç kësaj, mungesa e mbrojtjes ligjore për viktimat e abuzimit i bën ato të ndjehen të pambrojtura nga abuzimi dhe shfrytëzimi. Kultura e heshtjes dhe stigmës që rrethon çështjen e abuzimit në Shqipëri mund të atribuohet edhe në rastin e Sarandës. Viktimat mund të ndjehen të pakta të sigurta ose të mbështetura në komunitetet e tyre dhe mund të kenë frikë të dalin në pah dhe të raportojnë krimin. Ata mund të kenë gjithashtu qasje të kufizuar në shërbime dhe mbështetje për t’u ndihmuar të shërohen nga trauma e përvojës.
Kjo mungesë e qasjes në burime dhe drejtësi bën që shumë viktima të abuzimit në Shqipëri të vuajnë në heshtje. Përveç kësaj, mungesa e mbrojtjes ligjore për viktimat e abuzimit kontribuon në një kulturë të pabarazisë dhe diskriminimit të grave në Shqipëri. Kjo pabarazi shpesh lë gra të ndjehen të pa fuqishme dhe kontribuon më tej në shfaqjen e dhunës kundër grave në Shqipëri. Është kështu shumë e rëndësishme të ngritët vetëdija për raste të abuzimit si ato të Sarandës në qëllim të promovimit të një kulture përgjegjësie dhe sigurimi që viktimat kanë qasje në drejtësi. Fushatat e edukatës dhe vetëdijësimit që fokusohen në çështjen e dhunës bazuar në gjininë dhe të drejtat ligjore të viktimave janë thelbësore në qëllim të luftimit të çështjes së abuzimit ndaj grave në Shqipëri.
Më tej, është e rëndësishme të sigurohet që viktimat kanë qasje në burimet dhe mbështetjen e nevojshme për t’i ndihmuar ata të rimarrin nga përvojat e tyre. Vetëm kështu Shqipëria do të jetë në gjendje të krijojë një shoqëri të sigurtë dhe të drejtë për të gjithë.
Përdhunimi dhe abuzimi ndaj grave kanë pasoja afatgjata që mund të kenë një ndikim shkatërrues në jetën e një gruaje. Viktima të përdhunimit dhe abuzimit kanë më shumë mundësi të vuajnë nga një sërë sëmundjesh mjekësore dhe psikologjike, duke përfshirë depresionin, ankthin, çrregullimet e stresit pas-traumatik dhe mendimet për vetëvrasje. Përveç kësaj, viktima të përdhunimit dhe abuzimit janë zakonisht të refuzuara nga komunitetet e tyre, e cila mund të çojë në izolim dhe impotencë të rritur si pasojë e dënimit të lehtë të burrit.
Përdhunimi dhe abuzimi kanë pasoja afatgjata në jetën e një gruaje, që nuk duhet të nënvlerësohen. Viktimat e përdhunimit dhe abuzimit duhet të marrin trajtimin e duhur dhe të kenë akses në burime që mund të ndihmojnë në shërimin e tyre. Megjithatë, adresimi i rrënjës së problemit, kulturës ekzistuese të paqartësisë në Shqipëri, është thelbësor.
Një nga sfidat më të mëdha për parandalimin e përdhunimit dhe abuzimit të grave në Shqipëri është kultura e paqartësisë. Këto atrocitete kanë mbetur të pa ndëshkuara në këtë kulturë, duke krijuar një mjedis në të cilin dhuna e tillë konsiderohet si një pjesë normale e jetës. Për të ndaluar këtë kulturë të paqartësisë, qeveria shqiptare duhet të ndërmarrë nisma më të forta për të siguruar që autorët e përdhunimit dhe abuzimit të sjellin para drejtësisë.
Një hap tjetër kritik në luftën kundër kulturës së paqartësisë është të sigurohet që viktima të përdhunimit dhe abuzimit të kenë akses në mbështetje dhe burime të nevojshme. Kjo përfshin mbështetjen ligjore dhe psikologjike, si dhe kujdesin mjekësor. Është gjithashtu e rëndësishme të sigurohet që viktima të mos jenë të izoluara nga komunitetet e tyre dhe të kenë akses në drejtësi.
Përmirësimi i strategjive parandaluese është i nevojshëm për të luftuar kulturën e pandëshkueshmërisë që ekziston në Shqipëri. Kjo përfshin rritjen e ndërgjegjësimit dhe edukimit publik rreth problemit, si dhe aksesin më të mirë të viktimave në burime dhe drejtësi. Vetëm kështu mund të shpresojmë të avancojmë drejt barazisë gjinore duke e mbrojtur në të njëjtën kohë sigurinë e të gjithë shqiptarëve.
