Shumë njerëz presin që Partia Socialiste në pushtet të fitojë sërish zgjedhjet parlamentare të këtij viti, ndërsa shpresat e tyre i vendosin tek SPAK për të sjellë ndryshime të vërteta duke luftuar korrupsionin në nivele të larta.
Nga Fjori Sinoruka
Shqipëria do të mbajë zgjedhjet parlamentare më 11 maj, ku Partia Socialiste në pushtet pritet të fitojë sërish, pasi forca kryesore opozitare, Partia Demokratike, është përfshirë në një krizë të gjatë, me përçarje midis grupeve rivale brenda partisë që kanë sjellë ndryshime në udhëheqje.
Pas zgjedhjeve të përgjithshme të vitit 2021, Sali Berisha, një figurë e rëndësishme brenda Partisë Demokratike, u sanksionua nga Departamenti Amerikan i Shtetit për “përfshirje në korrupsion domethënës”. Kriza filloi kur Berisha nuk pranoi përjashtimin nga grupi parlamentar i partisë, njoftuar nga atëherë kreu i partisë, Lulzim Basha.
Pas një beteje katërvjeçare me Bashën dhe mbështetësit e tij, Berisha arriti të marrë drejtimin e partisë, por ende ka pakënaqësi brenda saj. Berisha është akuzuar gjithashtu për korrupsion nga Prokuroria e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, SPAK – një goditje tjetër për partinë.
Ndërsa opozita ishte e përfshirë në përçarje të brendshme, Socialistët në pushtet të kryeministrit Edi Rama forcuan pushtetin e tyre. Megjithatë, shumë zyrtarë të lartë të Partisë Socialiste në qeverinë qendrore dhe lokale janë akuzuar për korrupsion ose shpërdorim detyre nga SPAK.
Në këtë sfond, vëzhguesit politikë janë pesimistë se zgjedhjet parlamentare të vitit 2025 do të sjellin ndryshime që do të përmirësojnë jetën e shqiptarëve të zakonshëm.
Lutfi Dervishi, një ekspert politik me bazë në Tiranë, tha se priste që zgjedhjet të ofronin pak në aspektin e alternativave.
“Duket se nuk ka asgjë të panjohur – votuesit do të ftohen të zgjedhin midis partisë së kryeministrit Rama, i cili ka qeverisur vendin për 12 vjet, dhe Partisë Demokratike të udhëhequr nga Berisha, i cili ishte në pushtet nga 2005 deri në 2013,” tha Dervishi për BIRN.
Afrim Krasniqi, një ekspert politik që drejton Institutin për Studime Politike në Tiranë, tha se zgjedhjet do të jenë të rëndësishme për ambiciet personale të Ramës dhe Berishës, megjithatë.
“Këto zgjedhje nuk kanë ndonjë rëndësi historike, janë më shumë një test i shumëfishtë – [për të parë] nëse Shqipëria arrin të mbajë zgjedhje më të mira se në të kaluarën, nëse Rama arrin të realizojë ambicien e tij personale për t’u konfirmuar sërish [si kryeministër] dhe nëse z. Berisha mbijeton situatën ku ndodhet, duke arritur një rezultat të mirë pavarësisht se është ‘persona non grata’ në Shtetet e Bashkuara të Amerikës,” tha Krasniqi për BIRN.
Sipas Krasniqit, dy partitë kryesore politike në vend nuk janë reformuar dhe “nuk kanë arritur të krijojnë alternativa më të mira” për të sjellë ndryshime domethënëse.
Ai tha se “në njëfarë mase, Shqipëria po shkon drejt këtyre zgjedhjeve me pesimizëm, sepse nuk ka një alternativë që mund të mobilizojë shoqërinë dhe të krijojë shpresë.
“Dy alternativat nuk janë alternativa të vërteta, ato janë një konfirmim i status quo-së,” shtoi ai.
Vota e diasporës mund të jetë vendimtare
Për herë të parë, diaspora shqiptare do të ketë mundësinë të votojë nga jashtë në zgjedhjet e vitit 2025, dhe kryeministri Rama ka synuar të përfitojë nga kjo ndryshim.
Gjatë vitit 2024, Rama udhëtoi në qytete të ndryshme, përfshirë Londrën, Nju Jorkun dhe Selanikun, për të mbajtur takime me komunitetet shqiptare të diasporës dhe për të rritur mbështetjen e tij para zgjedhjeve.
Rigels Xhemollari, nga OJQ-ja Qendresa Qytetare me bazë në Tiranë, argumentoi se vota e diasporës do të përdoret si një justifikim nga opozita për dështimin e saj për të rrëzuar socialistët nga pushteti.
“Pres që vota e diasporës të jetë një problem i madh dhe një alibi për humbjen e zgjedhjeve,” tha Xhemollari për BIRN.
“Pavarësisht se kush fiton zgjedhjet, emigracioni, arsimi dhe financat e familjeve shqiptare do të mbeten një sfidë, veçanërisht në zonat rurale,” parashikoi ai.
Dervishi e sheh votën e diasporës si një faktor të rëndësishëm, por ka pyetje mbi garantimin që votimi nga jashtë të shihet si i lirë dhe i ndershëm. “Pyetja mbetet: a do të jetë e mundur të garantohen mekanizma transparentë për përfshirjen e tyre?” pyeti ai.
Shpresa të mëdha për SPAK
Në vitet e fundit, Prokuroria e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, SPAK, ka ndjekur penalisht disa politikanë nga të dyja partitë kryesore dhe ka zbuluar lidhje midis politikanëve ose zyrtarëve të agjencive të zbatimit të ligjit me grupe të krimit të organizuar. Aktivitetet kundër korrupsionit të SPAK-ut kanë qenë një risi për publikun shqiptar, i cili për vite me radhë ka parë që krime të tilla të mbeten të pandëshkuara.
SPAK dhe Gjykatat Speciale të vendit për të shqyrtuar çështjet kryesore kriminale u krijuan si rezultat i procesit të reformës në drejtësi që filloi në Shqipëri në vitin 2016 dhe që ka bërë që të gjithë prokurorët dhe gjyqtarët e vendit të kalojnë në një proces vettingu.
Kjo ka krijuar pritshmëri të larta për të ardhmen dhe ka bërë që shqiptarët të shpresojnë se puna e SPAK-ut do të vazhdojë me të njëjtin intensitet edhe gjatë vitit 2025.
“Pres që drejtësia të vihet në vend për shumë çështje korrupsioni që janë zvarritur gjatë kësaj periudhe tranzicioni dhe që për shkak të kësaj, të kemi një klasë politike larg krimit të organizuar,” tha Xhemollari.
Krasniqi gjithashtu deklaroi se shpreson që të ketë më shumë akuza dhe “më shumë hetime në nivele të larta politike” në vitin 2025.
Drejt anëtarësimit në klubin europian
Shqipëria hapi grupin e parë të kapitujve negociues me Bashkimin Europian në tetor në Luksemburg, me Kryeministrin Rama duke deklaruar se vendi i tij synon të bashkohet me klubin europian deri në fund të kësaj dekade. Bisedimet nisën mbi çështje themelore si gjyqësori dhe të drejtat themelore, liria dhe siguria, si dhe prokurimet dhe kontrolli financiar. Ishte një “moment historik”, thanë autoritetet hungareze, të cilat mbanin presidencën rrotulluese të Këshillit të Bashkimit Europian në atë kohë.
Në dhjetor, nisën negociatat mbi një grup-kapituj të dytë çështjesh, ku Shqipëria mori sërish vlerësime nga zyrtarët europianë.
“Brenda dy muajsh kemi hapur dy grupe kapitujsh për negociata. Ky është një progres i paprecedentë. Më shumë ka ndodhur në dy muajt e fundit sesa në 15 vitet e mëparshme. Kjo është një arritje e madhe,” shkroi ministri i Jashtëm hungarez Peter Szijjarto në X.
Ndërsa vendet e tjera në Ballkanin Perëndimor po ecin më ngadalë drejt anëtarësimit në BE, Andi Hoxhaj, pedagog i së drejtës në King’s College në Londër, tha për BIRN se “Shqipëria ka fituar mbështetje dypalëshe për anëtarësimin në BE para zgjedhjeve parlamentare të vitit 2025”.
Hoxhaj theksoi rolin e luajtur nga SPAK në nxitjen e progresit të Shqipërisë, duke thënë se “Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit ka treguar se është efektive në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, një pengesë e madhe në vitet e mëparshme”.
“Ritmi aktual i hapjes së dy klasterave në 2024 e bën të realizueshme zbatimin e të gjithë kuadrit ligjor dhe kritereve politike (në letër) dhe përgatitjen për anëtarësimin në BE deri në vitin 2029,” sugjeroi Hoxhaj.
“Megjithatë, shqetësimi kryesor është nëse shtetet anëtare të BE-së kanë kurajën dhe vullnetin politik të nevojshëm për të zgjeruar BE-në përtej propozimeve të tyre aktuale. Deri më tani, ata kanë treguar ngurrim për të dhënë një afat të saktë se kur e parashikojnë zgjerimin e bllokut,” paralajmëroi ai.
Krizat politike në Gjermani dhe Francë mund të nënkuptojnë se BE-ja nuk do të fokusohet në një qëndrim të unifikuar për zgjerimin gjatë këtij viti – gjë që mund të ngadalësojë përparimin e vendeve si Shqipëria.
“Kjo pasiguri mund të ndikojë potencialisht në aftësinë e shteteve kandidate të BE-së për të ruajtur ritmin,” përfundoi Hoxhaj.
